บทความ
ระบบบริการสุขภาพช่องปาก: สวัสดิการภาครัฐ
ระบบบริการสุขภาพช่องปากมีหลักการพื้นฐาน 4 ประการคือ
- เป้าประสงค์ (goal) ของระบบบริการ เป็นหลักการที่สำคัญที่สุด โดยทั่วไปเป็นการตอบสนองความคาดหวังของประชาชน แก้ปัญหาหรือยกระดับสุขภาพของประชาชน และเพิ่มความเป็นธรรมในการรับภาระค่าใช้จ่าย อาจมีหลายประการลำดับตามความสำคัญแต่ต้องไม่ขัดแย้งกัน (เช่น การเพิ่มความเป็นธรรม ขัดแย้งกับ การมุ่งกำไรสูงสุด)
- กลุ่มเป้าหมาย การกำหนดกลุ่มประชากรว่ามีคุณลักษณะ ความจำเป็น และความต้องการ อย่างไร ทำให้ออกแบบการบริการตอบสนองได้ตรงและบรรลุเป้าประสงค์ที่ตั้งไว้
- สิทธิประโยชน์ เป็นเสมือนกุญแจไขให้บรรลุเป้าประสงค์ในแต่ละกลุ่มเป้าหมาย ต้องสัมพันธ์สอดคล้องกับหลักการสองข้อแรก และเป็นโจทย์ขององค์ประกอบที่สาม เนื่องจากทรัพยากรมีจำกัด การจัดทำชุดสิทธิประโยชน์จึงต้องพิจารณาความเป็นไปได้ในการจัดบริการและมีเงื่อนไขในการใช้บริการ พร้อมกันด้วย
- รูปแบบบริการและหน่วยบริการ (บุคลากร ชนิดบริการ เทคโนโลยี ขั้นตอนการให้และใช้บริการ และสถานที่) และต้องมีศักยภาพในการบริการได้ตามสิทธิประโยชน์
ตาราง 1
สวัสดิการบริการสุขภาพช่องปากภาครัฐประเทศไทย ปีงบประมาณ 2559
แสดงบริการสุขภาพช่องปากภาครัฐของไทยที่เป็นสวัสดิการประชาชน 3 ระบบคือ สวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการ (Civil Servant Medical Benefit Scheme: CSMBS) ประกันสังคม (Social Security Scheme: SSS) และหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า (Universal Health Coverage Scheme: UCS) ซึ่งบริหารโดยกรมบัญชีกลาง สำนักงานประกันสังคม (สปส.) และ สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) ตามลำดับ ซึ่งแตกต่างกันในด้านสิทธิประโยชน์ เงื่อนไขการใช้บริการ และกลไกการจ่ายเงินให้สถานพยาบาล
แม้ว่า สปสช. บริหารงบประมาณส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคสำหรับประชากรทุกสิทธิ แต่การที่ข้าราชการสามารถใช้บริการจากสถานพยาบาลได้ทั่วราชอาณาจักร ขณะที่การจัดสรรงบของ สปสช. อิงจำนวนประชากรในพื้นที่ ทำให้กลุ่มข้าราชการโดยเฉพาะในกลุ่มเด็กมีปัญหาในการเข้าถึงบริการป้องกันโรคภาครัฐ เมื่อเทียบกับกลุ่มสิทธิ UCS [1]
ด้านการรักษาโรคและฟื้นฟูสภาพ CSMBS ครอบคลุมบริการมากที่สุด ส่วนผู้ประกันตนใน SSS ใช้บริการได้เพียงขูดหินน้ำลาย อุดฟัน ถอนฟัน และผ่าฟันคุด โดยเบิกคืนได้ไม่เกิน 900 บาทต่อปี และเบิกค่าใส่ฟันเทียม ได้ในอัตราที่กำหนด ส่วนการฝังรากเทียม (เฉพาะการสูญเสียฟันจากอุบัติเหตุ) ต้องทำในโรงพยาบาลที่สำนักงานประกันสังคมกำหนดและ สิทธิประโยชน์ด้านฟื้นฟูสภาพของ CSMBS จึงเหนือกว่า UCS และ SSS ตามลำดับ นอกจากสิทธิประโยชน์เป็นกรอบการใช้บริการแล้ว กลไกการจ่ายเงินยังมีผลต่อการเข้าถึงบริการด้วย โดยกลุ่มสิทธิ CSMBS ใช้บริการมากที่สุดทั้งสัดส่วนต่อประชากรและจำนวนครั้งเฉลี่ยต่อคน รองลงมาคือ SSS และ UC [2]