บทความ

Tumours of the Oral Cavity and Mobile Tongue

ปกติแล้วทุกๆ 5 ปี ทาง World Health Organization (WHO) จะมีการปรับปรุงในส่วนของการจำแนกประเภทเนื้องอกที่บริเวณศีรษะและลำคอ ซึ่งการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวมีวัตถุประสงค์เพื่อปรับปรุงหรือเพิ่มเติมชนิดรอยโรคตามความรู้ที่เพิ่มขึ้นทั้งในแง่ของพฤติกรรมทางคลินิก ความก้าวหน้าทาง immunohistochemistry และความรู้ที่ได้จากการศึกษาระดับโมเลกุล โดยบทที่ 5 ของหนังสือเล่มนี้มีความสำคัญอย่างมากกับทันตแพทย์ เนื่องจากเป็นบทที่เกี่ยวข้องกับเนื้องอกที่เกิดขึ้นในช่องปากและลิ้น ซึ่งความรู้ที่เกี่ยวข้องกับรอยโรคเหล่านี้จะส่งผลให้ทันตแพทย์สามารถตรวจวินิจฉัยรอยโรคได้อย่างถูกต้อง รวมถึงสามารถส่งตัวผู้ป่วยเพื่อรับการรักษาที่เหมาะสมต่อไปได้

ในปีค.ศ.2022 นี้ WHO ได้มีการปรับปรุงการจำแนกรอยโรคในบทที่ 5 จากฉบับล่าสุดในปีค.ศ.2017 โดยมีการเพิ่มเติมหมวดหมู่ใหม่เข้ามาคือ non-neoplastic lesion มีการจัดเรียงลำดับของข้อมูลใหม่ ที่จะเรียงลำดับตามพฤติกรรมรอยโรค จากที่ไม่มีความรุนแรงไปยังรอยรอยโรคที่มีความรุนแรงมากที่สุด รวมถึงมีการแบ่งแยกหัวข้อย่อยของรอยโรค โดยเฉพาะรอยโรคที่มีข้อมูลเพิ่มเติมมากขึ้นจากการศึกษาวิจัยในช่วงที่ผ่านมา¹

Non-neoplastic lesion เป็นหมวดหมู่ที่เพิ่มเข้ามาใหม่
ซึ่งประกอบด้วยรอยโรค 3 ชนิดคือ

1. Necrotizing sialometaplasia ที่เป็นรอยโรคชนิด reactive ที่มีสาเหตุมาจากการได้รับอันตรายจากสิ่งกระทำภายนอก ส่งผลให้เกิดแผลขึ้นมาในช่องปากที่สามารถหายไปได้เอง ซึ่งความสำคัญของรอยโรคนี้คือลักษณะทางคลินิกอาจมีความคล้ายคลึงกับ squamous cell carcinoma หรือเนื้องอกของต่อมน้ำลายได้ ทำให้การซักประวัติมีบทบาทสำคัญในการวินิจฉัยแยกรอยโรคนี้ ออกจากรอยโรคชนิดอื่นๆ แต่ถ้าหากไม่แน่ใจในประวัติ การตัดชิ้นเนื้อเพื่อส่งตรวจวินิจฉัยทางพยาธิวิทยาก็สามารถเป็นส่วนช่วยในการวินิจฉัยโรคได้
2. Multifocal epithelial hyperplasia เป็นรอยโรคที่เดิมถูกจัดอยู่รวมกับเนื้องอกกลุ่ม squamous papilloma แต่ในฉบับใหม่นี้ได้ถูกแยกออกมา เนื่องจากรอยโรคนี้มีพฤติกรรมทางคลินิกที่แตกต่างและสามารถหายไปได้เอง โดยเฉพาะรอยโรคที่เกิดในเด็กจะสามารถหายไปได้เองเมื่อเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์
3. Melanoacanthoma เป็นรอยโรคที่เพิ่มเข้ามาเพื่อให้ตระหนักถึงลักษณะทางคลินิก ที่เป็นรอยโรคชนิดมีสีและสามารถเจริญขยายขนาดได้เร็ว คล้ายคลึงกับรอยโรคชนิด melanoma โดยการตัดชิ้นเนื้อเพื่อวินิจฉัยทางพยาธิวิทยาจะสามารถใช้วินิจฉัยแยกโรคออกจาก melanoma ได้

Epithelial tumors เป็นอีกหัวข้อหนึ่งที่มีการปรับปรุงการเรียงลำดับของข้อมูลตามพฤติกรรมของรอยโรค โดยจะเริ่มจากรอยโรคที่มีพฤติกรรมรุนแรงน้อยที่สุดซึ่งก็คือ squamous papilloma ไปยังรอยโรคที่มีพฤติกรรมรุนแรงมากที่สุดซึ่งก็คือ squamous cell carcinoma^1,2

Oral potentially malignant disorders (OMPD) เป็นหมวดหมู่ที่มีการเพิ่มเติมข้อมูลจากความรู้ที่มากขึ้นทั้งในแง่ของลักษณะทางคลินิก พยาธิวิทยา และความรู้ทางด้านโมเลกุล โดยรอยโรคชนิด oral lichenoid lesions ซึ่งเป็นรอยโรคที่มีลักษณะทางคลินิกและพยาธิวิทยาบางส่วนคล้ายคลึงกับ lichen planus ได้ถูกเพิ่มเข้ามาในกลุ่มของ OMPD และรอยโรคชนิด chronic candidiasis, syphilitic glossitis และ actinic keratosis ได้ถูกนำออกไปจากรอยโรคในกลุ่ม OMPD^1,2

Oral epithelial dysplasia เป็นรอยโรคที่มีการเปลี่ยนแปลงในระดับเซลล์ของชั้นเยื่อบุผิว ซึ่งการ grading รอยโรคนี้จะอาศัยลักษณะทาง architectural features และ cytological features ประกอบกัน ซึ่งในฉบับที่ 5 นี้ได้มีเพิ่มและปรับปรุง features ทั้ง 2 ชนิดเพื่อที่จะสามารถนำมาใช้ grading ได้ดีขึ้น นอกจากนี้ยังได้มีการกล่าวถึงส่วนสำคัญอีกส่วนที่เพิ่มเข้ามาคือ การพบลักษณะของ lichenoid host response ใต้ต่อรอยโรคเมื่อตรวจดูทางพยาธิวิทยา ซึ่งจะทำให้สับสนกับการวินิจฉัยแยกจาก lichen planus ดังนั้นการพบลักษณะของ epithelial dysplasia ร่วมกับ lymphohistiocytic band-like infiltrate จึงเป็นข้อห้ามในการวินิจฉัยรอยโรคชนิด lichen planus และควรวินิจฉัยร่วมกับ grading ส่วนของ epithelial dysplasia แทน^1,2

Proliferative verrucous leukoplakia เป็นรอยโรคที่มีการเพิ่มเติมข้อมูลที่ได้จากงานวิจัยที่ตีพิมพ์ตั้งค.ศ.2017 เป็นต้นมา โดยรอยโรคนี้ในระยะเริ่มต้นจะมีความคล้ายคลึงกับลักษณะทางพยาธิวิทยาของ oral epithelial dysplasia ไม่ว่าจะเป็น premature keratinization, sharp lateral margins, skip keratoses และการหนาตัวขึ้นของชั้น keratin รวมถึงอาจจะพบ lymphohistiocytic band-like infiltrate ที่อาจทำให้วินิจฉัยโรคผิดเป็นกลุ่มของ lichen planus แทนได้ ^1,2

Oral submucous fibrosis เป็นรอยโรคหนึ่งที่ถูกแยกออกมาจากหัวข้อ oral potentially malignant disorders ซึ่งโรคนี้มีลักษณะสำคัญคือการเกิด fibrosis ที่บริเวณ submucosa ของช่องปากหรือ oropharynx และมีความเสี่ยงในการเปลี่ยนแปลงไปเป็นมะเร็งในกลุ่ม squamous cell carcinoma^1,2

HPV-associated dysplasia เป็นรอยโรคที่ถูกแยกออกมาจากกลุ่ม oral epithelial dysplasia เนื่องจากลักษณะหลายประการที่มีความแตกต่างกัน ไม่ว่าจะเป็นพบในเพศชายมากกว่าเพศหญิง พบได้บ่อยที่บริเวณ ventral หรือ lateral tongue และ floor of mouth มีสาเหตุหลักคือการติดเชื้อ HPV โดยเฉพาะ high risk subtypes เช่น HPV 16 รวมถึงมีลักษณะทางพยาธิวิทยาที่แตกต่างจาก oral epithelial dysplasia^1,2 

Oral squamous cell carcinoma (OSCC) เป็นมะเร็งที่พบได้มากที่สุดในช่องปากและมีความรุนแรงในหลายๆด้าน โดยฉบับล่าสุดในปีค.ศ.2022 นี้ WHO ได้มีการเพิ่มข้อมูลที่ได้จากการศึกษาวิจัยเพื่อทำการปรับปรุงข้อมูลให้ทันสมัย ไม่ว่าจะเป็นข้อมูลทาง epidemiology, pathogenesis และ histological prognostic factors ที่ใช้ประกอบการให้ prognosis ของรอยโรค ซึ่งปัจจัยที่ทำให้ prognosis แย่ลงนั้นประกอบด้วย depth of invasion > 5 mm, tumor budding, perineural invasion, lymphovascular invasion, bone invasion, worst pattern of invasion , stroma-tumor ratio > 50% ในรอยโรคที่มี deep invasion และการมี lymph nodes metastasis นอกจากนี้การจำแนก subtypes ของ OSCC ยังคงเพิ่มแต่มีการแยก carcinoma cuniculatum และ verrucous carcinoma ออกมาเป็นหัวข้อย่อยของตัวเอง เนื่องจากรอยโรคทั้ง 2 ชนิดนี้พบในช่องปากมากที่สุดเมื่อเทียบกับบริเวณอื่นๆของใบหน้าและลำคอ รวมถึงมีลักษณะทางคลินิกและพยาธิวิทยาที่แตกต่าง conventional OSCC อีกด้วย^1,2 

Tumors of uncertain histogenesis เป็นกลุ่มรอยโรคที่ประกอบด้วย congenital granular cell epulis, granular cell tumor, ectomesenchymal chondromyxoid tumor และ melanotic neuroectodermal tumor of infancy ซึ่งในฉบับล่าสุดนี้ก็ได้มีการปรับปรุงข้อมูลตามความรู้ที่ได้จากการศึกษาวิจัยเช่นเดียวกัน^1,2

นอกจากการปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงที่ได้กล่าวไปแล้วนั้น ในฉบับนี้ยังได้มีการแยกเนื้องอกที่พบได้ในตำแหน่งอื่นๆของร่างกายนอกจากช่องปากและลิ้นไปไว้รวมกันในแต่ละบท เช่น rhabdomyoma, lymphangioma, hemangioma, neural tumors และ Kaposi sarcoma จะถูกนำไปอธิบายในบท Soft Tissue Tumor เป็นต้น^1,2