บทความ
มะเร็งที่กระดูกขากรรไกร : มะเร็งมีจุดกำเนิดจากเซลล์สร้างฟัน
มะเร็งมีจุดกำเนิดจากเซลล์สร้างฟัน (malignant odontogenic tumor; MOT) ที่เกิดขึ้นในกระดูกขากรรไกรพบได้ไม่บ่อย ใน WHO classification of head and neck tumors ค.ศ. 2005 ได้แบ่ง MOT ออกเป็น 2 กลุ่ม คือ odontogenic carcinoma และ odontogenic sarcoma ตามแสดงในตารางที่ 1 MOT ส่วนใหญ่เป็นชนิด carcinoma โดยพบประมาณร้อยละ 95 ของ MOT ทั้งหมด [1] ถึงแม้ว่า MOT จะเป็นมะเร็งชนิดที่พบได้น้อยก็ตาม แต่ก็มีความจำเป็นที่ทันตแพทย์ทั่วไปหรือศัลยแพทย์ช่องปากควรให้ความสนใจเนื่องจากมะเร็งชนิดนี้เกิดเฉพาะที่กระดูกขากรรไกรซึ่งเป็นตำแหน่งที่อยู่ในขอบเขตการดูแลของทันตแพทย์ สาเหตุและพยาธิกำเนิดของมะเร็งที่มีจุดกำเนิดจากเซลล์สร้างฟันยังไม่ทราบแน่ชัด [2] โดยทั่วไปเชื่อว่ามะเร็งในกลุ่มนี้มีกำเนิดมาจากเซลล์ที่เกี่ยวข้องกับการสร้างฟันที่หลงเหลืออยู่ เช่น reduced enamel epithelium, epithelial rests of Malassez, rest dental lamina แต่กลไกในการเกิดยังไม่มีการอธิบายอย่างชัดเจน นอกจากนี้มีรายงานพบว่ามะเร็งในกลุ่มนี้บางชนิดอาจจะเกิดจากถุงน้ำหรือเนื้องอกไม่ร้ายที่มีจุดกำเนิดจากเซลล์สร้างฟันได้ เช่น primary intraosseous squamous cell carcinoma ที่เกิดมาจากผนังเยื่อบุของถุงน้ำ เป็นต้น [3] โดยทั่วไป MOT เป็นมะเร็งที่มีพฤติกรรมรุนแรงเฉพาะที่ มีแนวโน้มเกิดซ้ำได้บ่อย อาการทางคลินิกของแต่ละชนิดมีลักษณะคล้ายกัน คือ ทำให้มีอาการบวมของกระดูกขากรรไกร อาจมีอาการปวดหรือชาร่วมด้วย รักษาด้วยการผ่าตัดออก มีพยากรณ์โรคค่อนข้างไม่ดี ดังนั้น จึงควรได้รับการติดตามผลการรักษาในระยะยาว [1, 3]
|
ตารางที่ 1 WHO classification of MOTs [2] |
Odontogenic carcinomas
Odontogenic sarcomas
|
จำนวนรายงานการศึกษาย้อนหลังของ MOT มีปริมาณน้อย [1, 3, 4, 5] จากตารางที่ 2 แสดงข้อมูลจำนวนผู้ป่วยมะเร็งแต่ละชนิดในกลุ่ม MOT ที่เคยมีรายงานในวรรณกรรมที่ทำการศึกษาเฉพาะกลุ่ม MOT จากข้อมูลแสดงในตาราง พบว่า ameloblastic carcinoma เป็น MOT ที่พบได้บ่อยที่สุดในการศึกษาของ Martinez และคณะ (ค.ศ. 2013) และ Chaisuparat และคณะ (ค.ศ. 2012) ในขณะที่ metastasizing ameloblastoma เป็น MOT ที่พบได้บ่อยที่สุดในการศึกษาของ Goldenberg และคณะ (ค.ศ. 2004)
|
ตารางที่ 2 จำนวนผู้ป่วยมะเร็ง MOTs |
||||
|
|
Martinez et al [1] |
Chaisuparat et al [3] |
Goldenberg et al [4] |
Mosqueda et al [5] |
|
MA |
0 |
0 |
4 |
2 |
|
AC |
8 |
5 |
2 |
0 |
|
PISCC |
5 |
3 |
1 |
2 |
|
CCOC |
3 |
2 |
0 |
2 |
|
GCOC |
3 |
0 |
1 |
0 |
|
AF |
6 |
0 |
0 |
2 |
MA, Metastasizing (malignant) ameloblastoma; AC, Ameloblastic carcinoma; PISCC, Primary intraosseous squamous cell carcinoma; CCOC, Clear cell odontogenic carcinoma; GCOC, Ghost cell odontogenic carcinoma; AF, Ameloblastic fibrosarcoma
Chaisuparat และคณะ (ค.ศ. 2012) ทำการศึกษาข้อมูลย้อนหลังจากหน่วยบริการวินิจฉัยโรคจากชิ้นเนื้อเยื่อ ภาควิชาทันตพยาธิวิทยา คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ระยะเวลาที่ทำการศึกษาตั้งแต่ พ.ศ. 2534 - 2553 รายงานพบผู้ป่วย MOT เพียงร้อยละ 0.11 ของชิ้นเนื้อทั้งหมดที่ส่งตรวจ จากการศึกษานี้นอกจากพบมะเร็งตามที่แสดงไว้ในตารางที่ 2 ได้แก่ ameloblastic carcinoma, primary intraosseous squamous cell carcinoma, clear cell odontogenic carcinoma แล้ว ยังได้รวมเอา intraosseous mucoepidermoid carcinoma เอาไว้ด้วย ถึงแม้ว่ามะเร็งชนิดนี้จะไม่ได้รวมอยู่ใน WHO classification ก็ตาม [3]